De Causses en Cevennen op de Werelderfgoedlijst van UNESCO

Sinds 2011 staat de regio Causses en Cévennes op de Werelderfgoedlijst van UNESCO als cultuurlandschap van mediterrane agro-pastorale gronden.

Het beschermde gebied beslaat 3.000 km² van het zuidelijke Centraal Massief tot aan de Middellandse Zee. Het omvat de departementen Gard, Lozère, Hérault en Aveyron. Het omvat ook noch de Causses noch de Cevennen.

Deze regio wordt bedekt door vele valleien en is representatief voor de relatie tussen agro-pastorale systemen en hun fysieke omgeving.

Landschappen

De Causses en Cévennes bieden een grote verscheidenheid aan natuurlijke omgevingen op een klein oppervlak.
Dit fenomeen, bekend als “ecologische compressie “, kan worden verklaard door de fysieke kenmerken van het gebied: hoogteverschillen (van 200 tot 1.700 meter in minder dan 40 kilometer van de vlakte van de Languedoc), verschillen in bodemsoorten (schist, graniet, kalksteen, zelf gebeeldhouwd door intense erosie, wat de ecologische niches vermenigvuldigt), contrasten in klimaatzones (mediterraan, oceanisch, continentaal) en hellingen (ubacs, adrets), die vooral gevoelig zijn in de valleien van de Cevennen.

Het resultaat is een diversiteit en rijkdom aan flora en fauna die weerspiegeld wordt in de vele unieke natuurlijke omgevingen in de regio. In het biosfeerreservaat van de Cevennen zijn ongeveer 2.200 florasoorten geregistreerd, wat neerkomt op 40% van de Franse flora op slechts 0,5% van het nationale grondgebied.

Deze diversiteit en rijkdom worden versterkt door het agro-pastorale stempel op de hele omtrek van het gebied, en vooral door de daaruit voortvloeiende openheid van het land:

Grote steppeachtige graslanden op de karstplateaus van de Causses, de grootste van Europa, met een oorspronkelijke flora en fauna; met af en toe een ontginning van de dolines;
hooggelegen graslanden, heidevelden, veengebieden en vochtige gebieden op de granietkoepels van de hoge Cevennen;
randeffecten die ontstaan door de doorsnijding van beboste en open gebieden, die zo belangrijk zijn voor de biodiversiteit.

Twee gebieden

met zijn verweven geschiedenis

In de achttiende eeuw werden het menselijk ras en zijn geschiedenis in de Causses gevormd door verschillende perioden van vestiging en bewoning.
Deze grote veranderingen, die verband houden met de menselijke activiteit, hebben het beeld van dit gebied achtereenvolgens veranderd.
Het bosareaal werd in de prehistorie geëxploiteerd voor de veeteelt, in de Romeinse tijd voor de productie van pek uit dennenhars en voor het hout van de ovens die nodig waren voor de productie van gesigillerde vazen die over het hele rijk verspreid werden.
Het bosareaal van de Causses, dat voornamelijk bestaat uitgestrekte eikenbossen, werd verder gekapt tijdens de rurale ontwikkeling door kloosters, militaire en religieuze ordes in de 12e en 13e eeuw, die zijn hoogtepunt bereikte in de 18e eeuw.

©Ferme Caussenarde Des Boissets|A. Chabert

In de Cevennen, nog steeds een streek met een rijkdom aan zichzelf voortplantende landschappen, werd de kastanjeboom na de twaalfde en het einde van de achttiende eeuw geïntroduceerd als reactie op de noodzaak, die door de strakke openheid van het graniet op de kiezelhoudende grond een grote betekenis kreeg.
De uitbreiding van het kastanjebos in de moderne tijd, die in het begin van de 18e eeuw gedeeltelijk werd geëvenaard door de moerbeiboom in verband met de sericultuur, had een blijvende invloed op het rurale landschap en gaf het een identiteit die tot op de dag van vandaag voortduurt.

De bloeiperiode :

Het einde van de 18e eeuw en het eerste deel van de 19e eeuw waren een periode van welvaart voor de Causses en de Cevennen.
In de valleien van de Cevennen kon de landbouw gebruik maken van een breed scala aan hulpbronnen, terwijl de kastanjebossen werden gebouwd en gebruikt.
Nieuwe kenmerken werden toegevoegd aan het nieuwe landschap: zijderupskwekerijen en spinnerijen. De eerste herbergde zijderupskwekerijen die zich voedden met de bladeren van de moerbeibomen. De spinnerijen, die op de bodem van de vallei naast het water zijn gebouwd, produceren brandstof voor de ketels.
In de lagune van Cevennen wordt de ondergrond als extra activiteit geëxploiteerd.
Zilverloodmijnen in Vialas en vooral de kolenmijnen in Alès-La-Grand’Combe trokken mannen uit het oosten van de regio aan die mijnwerker werden en tegelijkertijd boer bleven.

De Causses kenden ook een sterke economische en demografische groei: de bevolking van de Causses verdubbelde tussen 1780 en 1810 en bereikte een hoogtepunt met een dichtheid van 20 inwoners per km².
De landbouwtechnieken evolueerden. Het uiteenvallen van de grote religieuze of aristocratische landgoederen tijdens de Franse Revolutie stimuleerde de economische groei van de dorpen terwijl tegelijkertijd de bouw toenam en de bevolkingsdichtheid toenam.
De afschaffing van de aristocratische privileges leidde ertoe dat de nieuwe landeigenaren molens (windmolens op de causses en watermolens in de valleien), vijvers, kanalen en duiventillen bouwden, die vroeger allemaal eigendom waren van de landheren.
Vanaf 1820 werden er voedergewassen verbouwd op kunstweiden, waardoor de opbrengst toenam.
Het aantal paarden is enorm.
Alleen al in Larzac steeg het aantal van 50.000 naar 250.000 stuks.
Het gevolg was een drastische vermindering van het aantal kleinschalige boeren, die niet konden concurreren met andere producenten, en het verlies van een deel van de veestapel van het land.

Ineenstorting van de Cevennen in de 19e eeuw:

De economische rijkdom van de valleien van de Cevennen, gebaseerd op de zijderupsenteelt, nam af in de tweede helft van de 19e eeuw toen pebrine, een zijderupsziekte, de zijderupskwekerijen decimeerde.
De inktziekte smaakte tegelijkertijd de kastanjebomen aan.
Hun kostbare voedselbronnen namen snel af. Meer in het algemeen daalde de waarde van alle landbouwproducten met 50-60% van hun vroegere waarde.
Tussen 1856 en 1914 verloor Lozère Cévennes 40% van zijn bevolking, die naar het grote landelijke centrum emigreerde. De toename van het aantal mannen tijdens de Eerste Wereldoorlog (1914-1918) bevestigde de demografische trend: 20% van de mannen en 25% van de vrouwen tussen 20 en 40 jaar verlieten de regio om op het land te gaan werken.

©Uitzicht op de Cevennen vanaf de Cham des Bondons op de Mont-Lozère|A. Chabert

©Het gehucht Hauterives - Gorges du Tarn |OTI Mende

In de Causses viel de demografische depressie samen met de ineenstorting van de wolprijzen na 1815.
Emigratie, gevolgd door de aderlating van de Eerste Wereldoorlog, zorgde voor een halvering van de bevolking van de Causses tussen 1836 en 1936.
De structuur van de landbouw veranderde, met de concentratie van boerderijen, het opgeven of herbebossen van sommige landgoederen (herbebossen van de Aigoual in de jaren 1875) en de uitbreiding van de transhumance kuddes van het zuiden naar de zuidelijke Causses.

De herderseconomie kreeg dus een tegenslag te verwerken, hoewel ze niet verdween zoals de sericultuur en zelfs niet zo sterk achteruitging als de castane landbouw.

Tegelijkertijd leidde de algemene achteruitgang van de bossen in de voorgaande periode, die bijzonder zorgwekkend was gezien de catastrofale overstromingen en de erosie van de bodems zonder hun beschermende mantel, tot massale herbebossing: een beleid van Herstel vanBergland(RTM), uitgevoerd gedurende meer dan een halve eeuw en aangevuld met aanplantingen, voornamelijk van zeedennen, om te voldoen aan de behoeften van het industriële bekken.

Tegenwoordig
Geclassificeerde omtrek
Lees meer

Vandaag de dag is het behoud van open landschappen en de biodiversiteit die kenmerkend is voor deze landschappen door middel van agro-pastorale activiteiten een belangrijke kwestie die de consolidatie van praktijken en knowhow vereist en de promotie van typische kwaliteitsproducten die voortkomen uit deze activiteiten, wat het streven naar modernisering niet uitsluit.