De Causses en Cevennen op de Werelderfgoedlijst van UNESCO

Sinds 2011 staat de regio Causses en Cévennes op de Werelderfgoedlijst van UNESCO als cultureel landschap van de mediterrane agro-pastorale landbouw.

Het beschermde gebied strekt zich uit over 3.000 km² van het zuiden van het Centraal Massief tot aan de toegangspoort tot de Middellandse Zee. Het is verdeeld over de departementen Gard, Lozère, Hérault en Aveyron. Het omvat echter niet alle Causses of alle Cevennen.

Dit berglandschap wordt doorkruist door talrijke valleien en is representatief voor de relatie tussen agro-pastorale systemen en hun fysieke omgeving.

Landschappen

De Causses en Cévennes bieden een grote verscheidenheid aan natuurlijke omgevingen op een klein oppervlak.
Dit fenomeen, bekend als “ecologische compressie “, kan worden verklaard door de fysieke kenmerken van het gebied: hoogteverschillen (van 200 tot 1.700 meter in minder dan 40 kilometer van de vlakte van de Languedoc), verschillen in bodemsoorten (schist, graniet, kalksteen, zelf gebeeldhouwd door intense erosie, wat de ecologische niches vermenigvuldigt), contrasten in klimaatzones (mediterraan, oceanisch, continentaal) en hellingen (ubacs, adrets), die vooral gevoelig zijn in de valleien van de Cevennen.

Het resultaat is een diversiteit en rijkdom aan milieus, flora en fauna die wordt weerspiegeld in de vele beschermde natuurgebieden die de regio rijk is. In het biosfeerreservaat van de Cevennen zijn ongeveer 2.200 florasoorten geregistreerd, wat neerkomt op 40% van de Franse flora op slechts 0,5% van het nationale grondgebied.

Deze diversiteit en rijkdom worden versterkt door het agro-pastorale stempel op de hele omtrek van het gebied, en vooral door de daaruit voortvloeiende openheid van het land:

Grote steppeachtige graslanden op de karstplateaus van de Causses, de grootste van Europa, met een oorspronkelijke flora en fauna; met af en toe een ontginning van de dolines;
hooggelegen graslanden, heidevelden, venen en moerassen op de granietkoepels van de hoge Cevennen;
randeffecten die ontstaan door de doorsnijding van beboste en open gebieden, die zo belangrijk zijn voor de biodiversiteit.

Twee gebieden

met zijn verweven geschiedenis

In de loop der eeuwen heeft de aanwezigheid van de mens en zijn kuddes in de Causses geleid tot opeenvolgende perioden van ontbossing en bebossing.
Deze grote veranderingen, die verband houden met de wisselende menselijke activiteiten, hebben achtereenvolgens het beeld van dit gebied veranderd.
Het bosareaal werd in de prehistorie geëxploiteerd voor de veeteelt, in de Romeinse tijd voor de productie van pek uit dennenhars en voor het hout van de ovens die nodig waren voor de productie van gesigillerde vazen die over het hele rijk verspreid werden.
Het bosareaal van de Causses, dat voornamelijk bestaat uit uitgestrekte eikenbossen, werd verder gekapt tijdens de rurale ontwikkeling door kloosters, militaire en religieuze ordes in de 12e en 13e eeuw, die zijn hoogtepunt bereikte in de 18e eeuw.

©Ferme Caussenarde Des Boissets|A. Chabert

In de Cevennen, tot dan toe een gebied met gemengde zelfvoorzieningslandbouw, heeft de kastanjeboom zich vanaf de twaalfde en dertiende eeuw ontwikkeld als reactie op de noodzaak om een aanvullend gewas te vinden gezien de slechte opbrengst van granen op de kiezelhoudende grond.
De uitbreiding van het kastanjebos in de moderne tijd, die in het begin van de 18e eeuw gedeeltelijk werd geëvenaard door de moerbeiboom in verband met de sericultuur, had een blijvende invloed op het rurale landschap en gaf het een identiteit die tot op de dag van vandaag voortduurt.

De bloeiperiode :

Het einde van de 18e eeuw en het eerste deel van de 19e eeuw waren een periode van welvaart voor de Causses en de Cevennen.
In de valleien van de Cevennen ontwikkelde de sericultuur zich dankzij grote moerbeiboomplantages, terwijl de kastanjebossen werden gerestaureerd en uitgebreid.
Nieuwe gebouwen werden toegevoegd aan het bebouwde landschap: zijderupskwekerijen en spinnerijen. De eerste herbergde zijderupskwekerijen die zich voedden met de bladeren van de moerbeibomen. De spinnerij, gebouwd onderaan de vallei aan het water, produceerde zijde voor de verkoop.
In de lagere Cevennen zorgde de exploitatie van de ondergrond voor extra activiteit.
De zilverloodmijnen in Vialas en vooral de kolenmijnen in Alès-La-Grand’Combe trokken mannen uit het oosten van de regio aan die mijnwerker werden en tegelijkertijd boer bleven.

De Causses kenden ook een sterke economische en demografische groei: de bevolking van de Causses verdubbelde tussen 1780 en 1810 en bereikte een hoogtepunt met een dichtheid van 20 inwoners per km².
De landbouwtechnieken evolueerden. Het uiteenvallen van de grote religieuze of aristocratische landgoederen tijdens de Franse Revolutie stimuleerde de economische groei van de dorpen terwijl tegelijkertijd de bouw toenam en de bevolkingsdichtheid toenam.
De afschaffing van de aristocratische privileges leidde ertoe dat de nieuwe landeigenaren molens (windmolens op de causses en watermolens in de valleien), vijvers, kanalen en duiventillen bouwden, die vroeger allemaal eigendom waren van de landheren.
Vanaf 1820 werden er voedergewassen verbouwd op kunstweiden, waardoor de opbrengst toenam.
Het aantal schapen groeide snel.
Alleen al in Larzac steeg het aantal van 50.000 naar 250.000 stuks.
Het resultaat was de geleidelijke verdwijning van kleine boerderijen die de concurrentie tussen producenten niet aankonden en de uitputting van een deel van de hulpbronnen van dit arme land.

Ineenstorting in de 19e eeuw:

De economische rijkdom van de valleien van de Cevennen, gebaseerd op de zijderupsenteelt, nam af in de tweede helft van de 19e eeuw toen de zijderupsenkwekerijen werden gedecimeerd door de zijderupsenziekte pebrine.
De inktziekte tastte tegelijkertijd de kastanjebomen aan.
Hun kostbare voedselbronnen namen snel af. Meer in het algemeen daalde de waarde van alle landbouwproducten met 50-60% van hun vroegere waarde.
Tussen 1856 en 1914 verloor de Lozère Cévennes 40% van zijn bevolking, die naar de grote stedelijke centra en de nabijgelegen mijnen emigreerde. Het verlies aan mensenlevens tijdens de Eerste Wereldoorlog (1914-1918) verergerde de demografische leegloop: 20% van de mannen en 25% van de vrouwen tussen 20 en 40 jaar verlieten de regio om werk te zoeken in de steden.

©Uitzicht op de Cevennen vanaf de Cham des Bondons op de Mont-Lozère|A. Chabert

©Het gehucht Hauterives - Gorges du Tarn |OTI Mende

In de Causses viel de demografische depressie samen met de ineenstorting van de wolprijzen na 1815.
Emigratie, gevolgd door de aderlating van de Eerste Wereldoorlog, zorgde voor een halvering van de bevolking van de Causses tussen 1836 en 1936.
De structuur van de landbouw veranderde, met de concentratie van boerderijen, het opgeven of herbebossen van sommige landgoederen (herbebossing van de Aigoual in de jaren 1875) en de uitbreiding van de transhumance kuddes van het zuiden naar de zuidelijke Causses.

De herderseconomie kreeg dus een tegenslag te verwerken, hoewel ze niet verdween zoals de sericultuur en zelfs niet zo sterk achteruitging als de castane landbouw.

Tegelijkertijd leidde de algemene achteruitgang van de bossen in de voorgaande periode, die bijzonder zorgwekkend was gezien de catastrofale overstromingen en de erosie van de bodems zonder hun beschermende mantel, tot massale herbebossing: een beleid van Herstel vanBergland(RTM), uitgevoerd gedurende meer dan een halve eeuw en aangevuld met aanplantingen, voornamelijk van zeedennen, om te voldoen aan de behoeften van het industriële bekken.

Tegenwoordig
Geclassificeerde perimeter
Lees meer

Vandaag de dag is het behoud van open landschappen en de biodiversiteit die kenmerkend is voor deze landschappen door middel van agro-pastorale activiteiten een belangrijke kwestie die de consolidatie van praktijken en knowhow vereist en de promotie van typische kwaliteitsproducten die voortkomen uit deze activiteiten, wat het streven naar modernisering niet uitsluit.